چگونه یک فیلم‌نامه سینمایی بنویسیم

به‌طور مشارکتی نوشته شده با همکاری Melessa Sargent

دنیای فیلم دنیای رقابت است. ممکن است تو ایده‌ی بهترین فیلم کل تاریخ را داشته باشی، اما اگر فیلمنامه‌‌ات را به درستی قالب‌بندی نکنی، به احتمال زیاد هرگز کسی آن را نمی‌خواند. برای اینکه فیلمنامه‌‌ات تبدیل به فیلم شود و آن را روی پرده‌ی نقره‌ای سینما ببینی، بهتر است توصیه‌های زیر را دنبال کنی.

روش 1

روش 1 از 3:

شروع کار

1
با فیلمنامه‌ آشنا شو. فیلمنامه‌ یا متن فیلم، کلیه‌ی عناصر صوتی، تصویری، رفتاری و گفتاری را که برای بیان یک قصه و حکایت از طریق فیلم سینمایی یا تلویزیونی لازم هستند تشریح می‌کند.^{[۱]
X
منبع تحقیقات}
- فیلمنامه‌‌نویسی تقریبا هرگز کاری تک نفره نیست. چند تجدیدنظر و بازنویسی را می‌گذراند و در نهایت توسط تهیه‌کنندگان، کارگردانان و بازیگران به تصویر کشیده می‌شود.
نکته: فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی رسانه‌هایی سمعی و بصری هستند. بنابراین برای نوشتن فیلمنامه به روشی نیاز داری که دربرگیرنده‌ی جنبه‌های بصری و شنیداری داستان باشد. روی توصیف تصاویر و صداها تمرکز کن.
2
فیلمنامه‌‌‌ی چند تا از فیلم‌های مورد علاقه‌ات را بخوان. چند فیلمنامه‌‌ی آنلاین پیدا کن و بخوان تا ببینی چه چیزهایی از آن‌ها را دوست داری یا دوست نداری. مثلا ببین بازیگر چگونه توصیف شده، گفتگوها چگونه نوشته شده و شخصیت‌ها چگونه در متن فیلم پرورش یافته‌اند.
3
به ایده‌ی خود شاخ و برگ بده و آن را مفصل‌تر کن. اگر ایده‌ای داری و می‌خواهی درباره‌اش بنویسی، تمام جزئیات موضوع، روابط و خصوصیات شخصیتی که داستانت را جلو می‌برد، ترسیم کن. مهمترین عناصر داستان تو چیست؟ شخصیت‌هایت چگونه تعامل می‌کنند و چرا؟ منظور اصلی تو چیست؟ آیا در متن فیلمت حفره‌های داستانی هم هست؟ یادداشت‌هایی بنویس و به شکلی مناسب به این حفره‌ها بپرداز و آن‌ها را پر کن.^{[۲]
X
منبع تحقیقات}

روش 2

روش 2 از 3:

نوشتن فیلمنامه

1
رئوس کلی داستانت را مشخص کن. با جریان اصلی روایت خود شروع کن. روی تضادهای داستان تمرکز کن. تضادها داستان را هدایت می‌کنند.^{[۳]
X
منبع تحقیقات}
- زمان را در نظر داشته باش. در یک فیلمنامه، هر صفحه تقریباً یک دقیقه از زمان فیلم است. متوسط تعداد صفحات یک فیلمنامه‌ی دو ساعته، ۱۲۰ صفحه است. فیلم داستانی معمولا باید حدود۲ ساعت باشد، فیلم کمدی ممکن است کوتاه‌تر و در حدود یک ساعت و نیم باشد.
نکته: اگر داستانی که می‌خواهی روایت کنی قابل خلاصه کردن در دو ساعت فیلم سینمایی نیست، بهتر است آن را به یک رمان تبدیل کنی.
2
داستان خود را در سه بخش بنویس. محورهای اصلی یک فیلمنامه این سه بخش است. هر بخش می‌تواند به طور مستقل پیش برود تا وقتی به هم می‌رسند خط کلی داستان را شکل دهند.^{[۴]
X
منبع تحقیقات}
- بخش یک: مقدمه‌چینی داستان است. فضای فیلم و شخصیت‌ها را معرفی کن. لحن داستان (کمدی، اکشن، عاشقانه و غیره) را ترسیم کن. شخصیت اصلی خود را معرفی کن و شروع به کنکاش در تضادی کن که داستان را به پیش می‌برد. هنگامی که شخصیت اصلی به سمت هدف پیش می‌رود، بخش دوم شروع می‌شود. در فیلم‌های داستانی بخش اول معمولاً ۳۰ صفحه است. در فیلمهای کمدی‌، ۲۴ صفحه.
- بخش دو: این قسمت بخش اصلی داستان است. شخصیت اصلی در مسیر رفع تضاد با موانعی روبرو خواهد شد. موضوعات فرعی معمولا در بخش دوم وارد می‌شوند. در طول بخش دوم شخصیت اصلی باید علائم تغییر را نشان دهد. در فیلم‌های داستانی، بخش دوم به طور معمول ۶۰ صفحه است. برای کمدی‌ها، ۴۸ صفحه.
- بخش سه: در بخش سوم داستان به نتیجه‌ می‌رسد. پیچ و تاب‌های داستان در این قسمت است و با رویارویی نهایی هدف، به پایان می‌رسد. از آنجایی که داستان در بخش دوم قبلاً تثبیت و مشخص شده است، بخش سوم بسیار سریعتر و فشرده‌تر پیش می‌رود. برای فیلم‌های داستانی، بخش سوم معمولاً ۳۰ صفحه است. برای کمدی‌ها، ۲۴ صفحه.
3
سکانس‌ها را اضافه کن. سکانس‌ها، بخش‌هایی از داستان هستند که تا حدودی مستقل از موضوع اصلی عمل می‌کنند. آن‌ها یک آغاز، متن اصلی و پایان دارند. طول یک سکانس معمولی حدود ۱۰ تا ۱۵ صفحه است. یک سکانس بیشتر روی یک شخصیت خاص متمرکز می‌شود.^{[۵]
X
منبع تحقیقات}

توجه: سکانس‌ها با یک تنش جداگانه از داستان اصلی پیش می‌روند و معمولاً بر چگونگی نمایش داستان اصلی تأثیر می‌گذارند.
4
توصیف صحنه‌ها را آغاز کن. صحنه‌ها وقایع فیلم تو هستند. آن‌ها در مکان‌های خاصی اتفاق می‌افتند و همیشه در جهت پیشبرد داستان هستند. اگر صحنه‌ای این کار را انجام ندهد، باید آن را از فیلمنامه حذف کنی. صحنه‌هایی که هدفی ندارند در ذهن مخاطب مانند شکاف برجسته شده و کیفیت داستان را زیر سؤال می‌برند.^{[۶]
X
منبع تحقیقات}
5
نگارش دیالوگ را شروع کن. وقتی که صحنه‌ها را داشته باشیم شخصیت‌ها در تعامل با همدیگر خواهند بود. نوشتن دیالوگ‌ یکی از سخت‌ترین کارها است. هر شخصیت باید صدا و آوای متمایز و قابل باور خود را داشته باشد.^{[۷]
X
منبع تحقیقات}
- یک دیالوگ واقع‌گرا لزوماً دیالوگ خوبی نیست. دیالوگ باید بر حرکت داستان به جلو و بسط شخصیت‌ها متمرکز شود. هنگام نوشتن دیالوگ نباید نگران واقعیت‌پردازی در آن باشی، زیرا در واقع، دیالوگ‌ها اغلب کسل‌کننده و بی‌‌روح هستند.
- دیالوگ خود را با صدای بلند بخوان. آیا این دیالوگ سکته‌دار، کلیشه‌ای یا اغراق‌آمیز است؟ آیا همه‌ی شخصیت‌های تو به یک شکل صحبت می‌کنند؟
6
چیزهای بی فایده را حذف کن. اکنون که تمام ایده‌هایت روی کاغذ آمده، به دنبال ارتباط‌های ضعیف، انحراف از موضوع یا هر چیز ضعیف دیگر باش. آیا داستان اصلا از مسیر اصلی خود منحرف شده؟ آیا جزئیات یا تکرارهای غیرضروری وجود دارد؟ آیا برای مخاطبانت به اندازه‌ی کافی ارزش قائل هستی؟ اگر دیالوگی بیش از حد توضیح می‌دهد یا داستان تو را به جلو سوق نمی‌دهد، آن را حذف کن.
7
فیلم‌نامه‌ی تکمیل‌ شده‌ی خود را به چند دوست نشان بده. افراد را با سلایق و پیش‌زمینه‌های مختلف انتخاب کن تا نظرات گوناگونی را بشنوی. از آنها بخواه که واقعیت را رک و راست بگویند. تو به دنبال انتقادهای سازنده هستی، نه چاپلوسی و دروغ.

نکته از طرف متخصص

Melessa Sargent
نویسنده‌ی حرفه‌ای
ملیسا سارجنت رئیس سازمان غیر‌انتفاعی Scriptwriters Network است. این سازمان از متخصصان سرگرمی برای آموزش هنر و حرفه‌ی فیلم‌نامه‌نویسی برای تلویزیون، فیلم‌های بلند و رسانه‌های جدید بهره می‌گیرد. موسسه‌ی Network به اعضای خود خدماتی از قبیل برنامه‌نویسی آموزشی و فرصت توسعه و شانس همکاری با متخصصین صنعت را می‌دهد و همچنین مهارت‌های کمی و کیفی نگارش در صنعت سرگرمی را تقویت می‌کند.

Melessa Sargent
نویسنده‌ی حرفه‌ای

قبل از ارسال فیلمنامه به جایی، مطمئن شو که برای مرحله بعدی آماده است. از یک نرم‌افزار برای پیدا کردن غلط املایی در متن فیلمنامه استفاده کن تا هرگونه اشتباه از چشم افتاده را پیدا کند. بد نیست نوشته‌ی خود را به شخص دیگری بدهی تا آن را بخواند و پیشنهادهایش را به تو بگوید.
8
کار خود را هر چند بار که لازم باشد اصلاح کن. این کار ممکن است در ابتدا خیلی وقت‌گیر و خسته کننده باشد، اما وقتی همه چیز تمام شد، از این که وقت کافی برای انتقال ایده و نظر خود گذاشته‌ای پشیمان نخواهی شد.

روش 3

روش 3 از 3:

فرمت بندی فیلمنامه

1
اندازه‌ی صفحه را تنظیم کن. فیلمنامه‌ به طور معمول روی کاغذ ۲۱ در ۲۹ سانت و سه سوراخه نوشته می‌شود. حاشیه‌های بالا و پایین بین ۱ و ۲/۵ سانت تنظیم می‌شوند. حاشیه سمت چپ روی ۳ تا ۴ سانت تنظیم شده و حاشیه سمت راست بین ۱ و ۲/۵ سانت است.^{[۸]
X
منبع تحقیقات}

نکته: شماره‌ی صفحه در بالا گوشه‌ی سمت راست قرار دارد. صفحه‌ی عنوان شماره گذاری نمی‌شود.
2
فونت خود را تنظیم کن. فیلم‌نامه‌ها با اندازه قلم ۱۲ و فونت Courier نوشته می‌شوند. دلیل این کار عمدتا بخاطر زمان‌بندی است. یک صفحه فیلمنامه‌ با فونت Courier و قلم ۱۲ تقریباً معادل یک دقیقه زمان پخش است.^{[۹]
X
منبع تحقیقات}
3
عناصر فیلمنامه‌ را قالب بندی کن. چند قسمت از فیلمنامه‌ هست که باید به طور خاص قالب‌بندی شود تا با استانداردهای صنعت فیلمسازی مطابق باشد:^{[۱۰]
X
منبع تحقیقات}
- عنوان گذاری صحنه: به آن "خط صحنه" نیز گفته می‌شود. صحنه را برای خواننده با تشریح مکان فیلمبرداری مشخص می‌کند. عنوان صحنه با حروف برجسته نوشته می‌شود. ابتدا با نوشتن "داخل" یا "بیرون" مشخص می‌شود که صحنه در فضای بسته فیلمبرداری می‌شود یا در فضای باز. سپس در ادامه مکان و ساعت روز را بنویس. هرگز صحنه را در همان صفحه اول به پایان نرسان، آن را به صفحه بعد ببر.
- بازی: بخش توصیفی فیلمنامه‌ است. آن را در زمان حال و وجه معلوم بنویس. پاراگراف‌ها را کوتاه بنویس تا تمرکز خواننده را حفظ کنی. یک پاراگراف خوب بین ۳ تا ۵ خط دارد.
- نام شخصیت: قبل از شروع دیالوگ، نام گوینده با حدود ۹ سانت فاصله از حاشیه سمت راست نوشته می‌شود. این نام می‌تواند یا نام شخصیت داستان بوده، یا اگر شخصیت نامگذاری نشده یک نام توصیفی و یا شغل وی باشد. اگر شخصیتی که صحبت می‌کند خارج از صحنه است، "ب-ص" را کنار نامش بنویس. اگر در حال روایت است، "روایتگر" را در کنار نامش می‌نویسی.
- دیالوگ: دیالوگ شخصیتی که در حال صحبت کردن است به فاصله‌ی ۶ سانت از حاشیه سمت راست و ۵ تا ۶ سانت از سمت چپ نوشته می‌شود. دیالوگ مستقیماً زیر نام شخصیت نوشته می‌شود.

نکات

سعی کن داستان را جوری بسط دهی که طبیعی پیش رود. بسیاری از فیلمنامه‌‌نویسان تازه کار فکر می‌کنند که هر لحظه باید هیجان‌انگیزتر از ثانیه‌ی قبل باشد. بعضی دیگر ناگهان از یک صحنه‌ی پرهیجان به یک صحنه‌ی خالی از هرگونه هیجان می‌پرند. مطمئن شو که داستانت به‌تدریج پیش می‌رود تا هیجان به اوج خود برسد.
خرید نرم‌افزار فیلمنامه‌‌نویسی را در برنامه‌‌ی خود بگذار. چندین برنامه در بازار هست که به تو در قالب‌بندی یا حتی تغییر قالب یک فیلمنامه‌‌ی از پیش نوشته شده و طرح‌بندی صحیح کمک می‌کند.
در انجمن‌های فیلمنامه‌‌نویسی شرکت کن. در این انجمن‌ها می‌توانی از نویسندگان دیگر نکات و ایده‌هایی را یاد بگیری یا حتی ممکن است چند نفر به فیلمنامه‌‌ات علاقه‌مند شوند و یا ارتباطاتی پیدا کنی.
ایده‌ی اصلی تو باید در ده صفحه‌ی اول ارائه شود. ده صفحه‌ی اول باعث می‌شود تهیه‌کننده بیشتر و بیشتر ترغیب شود تا آن را بخواند! ^{[۱۱]
X
منبع تحقیقات}
دوره‌های نگارش خلاقانه را بگذران. فیلمنامه‌‌نویسی به اندازه‌ی نگارش متن‌های دیگر سخت و زمان‌بر است و اگر تجربه‌ی کمی داشته باشی، حتی سخت‌تر نیز هست.
در کتابخانه‌ی محل دنبال کتاب‌هایی درباره ی فیلمنامه‌‌نویسی بگرد. بسیاری از فیلمسازان باسابقه برای کمک به افراد تازه کار کتاب‌های خوبی نوشته‌اند.
یک دوره‌ی دانشگاهی یا آموزش رسمی فیلمنامه‌‌نویسی را بگذران. بهترین دانشکده‌ی ایرانی برای این منظور، دانشکده‌ی سینما و تئاتر دانشگاه هنر تهران است. دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران نیز گزینه‌ی خوبی است.
برای فکر کردن در مورد دیالوگ‌ها و نام شخصیت‌ها وقت بگذار.
برای نوشتن فیلمنامه‌ی قسمت به قسمت سریالی، ترتیب وقایع یا همان پیشروی به سمت اوج داستان را می‌توان طی یک فصل از سریال جلو برد. علاوه بر این، هر قسمت می‌تواند یک داستان کوچک مستقل داشته باشد، و سایر موضوعات در طول فصل بسط داده شوند!

هشدارها

از کارهای دیگران الهام بگیر، اما هرگز مستقیماً از ایده‌های شخص دیگر در نوشته خود استفاده نکن. این کار غیرقانونی و از نظر اخلاقی نادرست است.
فیلمنامه‌‌ی خود را به هر کسی نده، ایده‌ها را به راحتی قاپ می‌زنند. یک راه خوب برای جلوگیری از این موضوع یا حداقل سندی که نشان دهد تو فیلمنامه‌ را نوشته‌ای، ثبت فیلمنامه‌‌ی کامل شده در Writer's Guild of America است. WGA اتحادیه‌ای است که نمایندگی نویسندگان را به عهده می‌گیرد و وبسایت آن پر از اطلاعات مربوط به هنر نویسندگی و فیلمنامه‌‌نویسی است.^{[۱۲]
X
منبع تحقیقات}
برای کارهای خود حق چاپ درست کن. این کار مانع از بروز هرگونه تخلف حق چاپ می‌شود. برای این کار حداقل ۲ روش وجود دارد:
- روش اول استفاده از ویرایشگرهای Word مانند Microsoft Word ،Notepad ،Notepad + ،Notepad ++، TextEdit یا هر ویرایشگر دیگر است. البته به سیستم عامل نیز بستگی دارد. اگر از Mac استفاده می‌کنی، از میانبر Option + G استفاده کن. در رایانه‌ی ویندوز یا PC، به این ترتیب عمل کن: Word یا هر ویرایشگری را که برای فیلمنامه‌ی خود استفاده می‌کنی باز کن. کلید Shift را نگه دار و عدد ۹ را در صفحه کلید خود بزن. باید پرانتز سمت چپ را نگه داری. Caps Lock را روشن کن و حرف C را تایپ کن. اکنون دکمه Shift را یک بار دیگر نگه دار و 0 را روی صفحه کلید بزن. نماد حق چاپ ظاهر می‌شود. اکنون سالی را که می‌خواهی فیلمنامه‌ به عنوان یک اثر دارای حق چاپ ثبت شود، تایپ کن. بعد نامت را تایپ کن. در آخر All Rights Reserved (کلیه حقوق محفوظ است) نشان داده می‌شود.
- روش دوم: از طریق تلفن یا از طریق وب سایت wga.org با WGA تماس بگیر. بگو که مایلی فیلمنامه‌‌ی خود را برای کپی رایت ثبت کنی.