چگونه رانندگی کنیم

به‌طور مشارکتی نوشته شده با همکاری Ibrahim Onerli

مفاهیم اساسی آغاز رانندگی و دنده عوض کردن یک فرآیند قابل کنترل برای هر کسی است. برای رانندگی با ماشین دنده ای، باید با کلاچ آشنا شوی، راحت با دسته دنده کار کنی، و راه افتادن، ایستادن و دنده عوض کردن در سرعت‌های مختلف را تمرین کنی.

بخش 1

بخش 1 از 4:

یادگیری مسائل پایه

1
با یک ماشین خاموش روی زمین صاف شروع کن. به خصوص اگر این اولین بار هست که با ماشینی با گیربکس دستی رانندگی می کنی، به آرامی و با قاعده شروع کن. وقتی نشستی، کمربند ایمنی خودت را ببند. در حین یادگیری، اگر پنجره را پایین بدهی می‌تواند برایت خوب باشد. پایین دادن پنجره به تو کمک می‌کند تا دور تند موتور را بشنوی و دنده را طبق آن عوض کنی.^{[۱]
X
منبع تحقیقات}
- پدال سمت چپ کلاچ است،‌ وسطی ترمز است و گاز سمت راستی است (حواست باشه از چپ به راست‌ C-B-A). این ترتیب هم برای ماشین‌های با فرمان سمت چپ و هم سمت راست صدق می‌کند.
2
یاد بگیر که کلاچ چه کاری انجام می‌دهد. قبل از این که این پدال ناآشنا در سمت چپ را به پایین فشار بدی، یک لحظه وقت بگذار تا اصول کارکرد آن را بدانی.^{[۲]
X
منبع تحقیقات}
- کلاچ، موتور را از چرخ‌ها جدا می کند. هنگامی که یکی یا هر دو در حال چرخش هستند، کلاچ به تو امکان می‌دهد تا دنده را بدون خرد کردن دندانه‌ی هر دنده‌ی جدا، عوض کنی.
- قبل از تغییر دنده‌ها (چه برای حرکت به بالا یا پایین)، باید کلاچ را بگیری (فشار بدی).
هنگامی که در حال یادگیری رانندگی با یک ماشین دنده ای هستی، شایع‌ترین اشتباه این است که کلاچ را خیلی سریع می‌گیری و ماشین از حالت ساکن خارج می‌شود.
3
موقعیت صندلی را طوری تنظیم کن که بتوانی پدال کلاچ را کامل بگیری و رها کنی. به اندازه کافی صندلی را جلو بکش تا بتوانی پدال کلاچ را (پدال چپی کنار پدال ترمز) به طور کامل با پای چپت فشار بدی.^{[۳]
X
منبع تحقیقات}
4
پدال کلاچ را فشار بده و آن را در کف ماشین نگه دار. الان می‌تواند زمان مناسبی برای ملاحظه‌ی دقیق تفاوت فشار دادن و رها کردن پدال کلاچ با ترمز و گاز باشد. همچنین فرصتی مناسب برای عادت کردن به آرام فشار دادن و رها کردن پدال کلاچ است.
- اگر فقط با ماشین‌های اتوماتیک رانندگی کرده باشی، ممکن است خیلی برایت عجیب و غریب باشد که پای چپت را برای فشار دادن یک پدال درگیر کنی. با تمرین، به استفاده‌ی هماهنگ از هر دو پا عادت کن.
5
دنده را در حالت خلاص بگذار. در این حالت دنده در وسط قرار دارد و به راحتی چپ و راست می‌شود. وسیله نقلیه وقتی خلاص است که:^{[۴]
X
منبع تحقیقات}
- دسته دنده در حالت خلاص باشد و یا
- پدال کلاچ کاملاً فشرده شده باشد.
- بدون اینکه پدال کلاچ را فشار بدی، سعی نکن تا از دنده استفاده کنی، زیرا کار نمی‌کند.
6
موتور را با سوئیچ روشن کن و مطمئن باش که دنده خلاص است. قبل از استارت زدن حواست باشد که ترمز دستی بالا باشد، مخصوصا اگر مبتدی هستی.^{[۵]
X
منبع تحقیقات}
- بعضی از اتومبیل‌ها بدون این‌که کلاچ را فشار بدی در حالت خلاص روشن می‌شود،‌ اما برخی اتومبیل‌های جدیدتر این‌گونه نیستند.
7
وقتی خودرو هنوز خلاص است، پایت را از روی کلاچ بردار. اگر روی زمین صاف هستی،‌ نباید خودرو حرکت کند؛ اگر در سرپایینی باشی خودرو حرکت می‌کند. اگر آماده‌ای که رانندگی کنی، قبل از آن مطمئن شو که ترمز دستی را آزاد کرده باشی (اگر درگیر است).

بخش 2

بخش 2 از 4:

حرکت به جلو با دنده یک

1
کلاچ را تا کف فشار بده و دنده را روی دنده یک بگذار. دنده یک در بالا سمت چپ است و روی دسته دنده یک الگو از جای دنده ها دیده می‌شود.^{[۶]
X
منبع تحقیقات}
- الگوهای دنده می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین از قبل کمی زمان بگذار تا الگوی دنده ماشینت را یاد بگیری. می‌توانی وقتی موتور خاموش است (و کلاچ درگیر است)‌ عوض کردن دنده‌ها را تمرین کنی.
2
پای خود را به آرامی از روی پدال کلاچ بلند کن. پایت را تا زمانی بردار که صدای موتور شروع به کاهش کند، سپس آن را به عقب فشار بده. این کار را چندین بار تکرار کن تا بتوانی صدا را فوراً تشخیص بدی. این صدای نقطه اصطکاک است.^{[۷]
X
منبع تحقیقات}
- وقتی دنده‌ها را عوض می‌کنی تا شروع به حرکت کنی یا به حرکت ادامه بدی،‌ این‌جا زمانی است که تو باید به اندازه‌ی کافی گاز بدهی تا به ماشین توان حرکت داده باشی.
3
وقتی گاز می‌دهی،‌ هم‌زمان کلاچ را رها کن. برای این‌که حرکت کنی،‌ پایت را از روی کلاچ بردار تا دور موتور آرام کاهش پیدا کند. در همان لحظه با پای راستت کمی گاز بده. هم‌زمان با آرام رها کردن فشار از روی کلاچ،‌ فشارِ کم روی گاز را متعادل کن. احتمالاً باید چندین بار این کار را انجام دهی تا ترکیب صحیحی از فشار بالا و پایین را پیدا کنی.
- روش دیگر این است که کلاچ را تا جایی آزاد کنی که دور موتور کمی کم بشود و سپس همان زمان که کلاچ درگیر است گاز بدهی. در این مرحله ماشین شروع به حرکت خواهد کرد. بهتر است تا جایی از دور موتور استفاده کنی که وقتی کلاچ را رها می‌کنی،‌ ماشین از جایش تکان نخورد. این روند ممکن است در ابتدا کمی دشوار باشد زیرا تو با وجود یک پدال اضافی در یک ماشین گیربکس دستی آشنا نیستی.
- وقتی با دنده یک شروع به حرکت کردی، کلاچ را کامل آزاد کن (یعنی پایت را آرام از روی پدال بردار).
4
وقتی شروع به حرکت می‌کنی انتظار می‌رود که چندین بار خاموش کنی و بایستی. اگر کلاچ را خیلی سریع رها کنی موتور خاموش می‌شود. اگر صدای موتور به گونه‌ای است که انگار دارد خاموش می‌شود،‌ کلاچ را بگیر یا آن را کمی فشار بده. اگر داری خاموش می‌کنی،‌ کامل کلاچ را بگیر،‌ ترمز دستی را بکش، دنده را خلاص کنی،‌ سوئیچ را خاموش کن و دوباره به شکل معمول استارت بزن. دست‌پاچه نشو.
- وقتی کلاچ بین حالت کاملاً بالا یا کاملاً فشرده است،‌ دور موتور باعث فرسودگی قطعات کلاچ زودتر از حالت عادی خواهد شد و منجر به سر خوردن و دود کردن قطعات کلاچ حین دنده عوض کردن می‌شود. به این کار، سواری کلاچ گفته می شود و باید از آن جلوگیری کرد.

بخش 3

بخش 3 از 4:

دنده عوض کردن در حرکت و توقف

1
زمان دنده دادن را تشخیص بده. وقتی دور موتور در حالی که ماشین در حال حرکت است به حدود ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ برسد، زمان آن است که دنده بدهی - به عنوان مثال، اگر الان در دنده یک هستی،‌ برو به دنده دو. دور موتور واقعی که باید در آن دنده عوض کنی بستگی به ماشینت دارد. دور موتور تو شروع به بالا رفتن می‌کند و باید یاد بگیری تا این صدا را تشخیص بدهی.^{[۸]
X
منبع تحقیقات}
- پدال کلاچ را تا جایی فشار بده که ماشین خلاص شود و دسته دنده را مستقیم از دنده یک به موقعیت پایین سمت چپ بیار (که در اکثر ماشین‌ها دنده دو است).
- برخی از اتومبیل‌ها دارای "چراغ تغییر" یا علائم مربوط به دور سنج هستند که در صورت نیاز به تغییر به تو اطلاع می‌دهد، بنابراین دور موتور خیلی سریع بالا نمی‌رود.
2
خیلی کم گاز بده و پدال کلاچ را به آرامی رها کن. دنده عوض کردن در حرکت، شبیه گذاشتن ماشین در دنده یک در حالت ایستاده است. تمام نکات شامل گوش دادن، نگاه کردن و حس کردن نشانه‌های موتور و زمان‌بندی صحیح بالا و پایین کردن پای تو روی پدال‌ها است. تمرین کن تا قلق آن را یاد بگیری.^{[۹]
X
منبع تحقیقات}
- هنگامی که ماشین در دنده هست و پا روی گاز هست، باید کاملاً پایت را از روی کلاچ برداری. این‌که پایت را روی کلاچ استراحت بدهی یک عادت بد است،‌ زیرا به مکانیسم کلاچ فشار اعمال می‌کند — و فشار افزایش یافته باعث می‌شود تا کلاچ فرسوده شود.
3
وقتی سرعتت را پایین می‌آوری،‌ دنده را سنگین کن و پایین بیاور. اگر سرعتت برای دنده‌ای که در آن هستی،‌ بیش از حد آهسته باشد، خودرو شروع به لرزیدن خواهد کرد انگار که انگار می‌خواهد خاموش شود. برای پایین آوردن دنده در حرکت، همان پروسه‌ی فشردن کلاچ و رها کردن پدال گاز، تغییر دنده (مثلاً از سه به دو) و رها کردن کلاچ و گاز دادن را دنبال کن.^{[۱۰]
X
منبع تحقیقات}
4
یک توقف کامل داشته باش. برای اینکه به طور کاملاً کنترل شده متوقف شوی، به تدریج دنده را پایین بیاور تا به دنده یک برسی. هنگامی که زمان توقف کامل رسیده باشد، پای راست خود را از گاز به روی پدال ترمز ببر و به اندازه مورد نیاز فشار بده. وقتی به سرعتی در حدود ۱۶ کیلومتر بر ساعت برسی، خودرو در آستانه لرزش و ارتعاش قرار خواهد گرفت. پدال کلاچ را به طور کامل به پایین فشار بده و دسته دنده را در حالت خلاص بگذار تا از خاموش کردن ماشین جلوگیری کنی. برای توقف کامل از پدال ترمز استفاده کن.^{[۱۱]
X
منبع تحقیقات}
- تو همچنین می توانی در هر دنده‌ای که هستی،‌ با گرفتن کامل کلاچ، خلاص کردن دنده و استفاده از ترمز، توقف کنی. این کار باید فقط در شرایطی انجام شود که بخواهی سریع توقف کنی، چون کنترل کمتری روی وسیله نقلیه خواهی داشت.

بخش 4

بخش 4 از 4:

تمرین و عیب یابی

1
روی یک مسیر آسان با یک راننده‌ی با تجربه تمرین کن. اگرچه به طور قانونی می توانی به تنهایی در هر جاده عمومی با گواهینامه معتبر تمرین کنی، اما اگر یک راننده‌ی با تجربه کنارت باشد،‌ نکات ظریف رانندگی با ماشین دنده ای را سریع‌تر یاد می‌گیری. در یک زمین مسطح و خلوت مانند یک پارکینگ بزرگ (و خالی) شروع کن و به خیابان های آرام حومه‌ی شهر برو. بارها و بارها روی یک دور رانندگی کن تا زمانی که شروع به یادآوری مهارت‌های مختلف کنی.^{[۱۲]
X
منبع تحقیقات}
2
در ابتدا از توقف و حرکت در سربالایی یا سرپایینی خودداری کن. وقتی در رانندگی با ماشین دنده ای تازه‌کار هستی، مسیرهایی را انتخاب کن که چراغ راهنمایی در بالای سربالایی و سرپایینی نداشته باشد. زمان‌بندی و هماهنگی تو در کار با دسته دنده، کلاچ، ترمز و گاز باید به اندازه‌ی کافی خوب باشد تا از عقب رفتن ماشین موقع رفتن به دنده یک جلوگیری کند.^{[۱۳]
X
منبع تحقیقات}
- تو باید بتوانی به سرعت (اما به نرمی) پای راست خودت را از روی ترمز به روی گاز حرکت بدی و در عین حال کلاچ را رها کنی. در صورت لزوم می توانی از ترمز پارکینگ استفاده کنی تا حرکت ماشین به عقب را محدود کنی،‌ اما همیشه یادت باشد که هنگام جلو رفتن آن را از سر راه برداری.
3
روش‌های پارک کردن را مخصوصاً در سربالایی و سرپایینی یاد بگیر. برخلاف ماشینهای اتوماتیک،‌ ماشینهای دنده‌ای دارای دنده‌ی “پارک” (park) نیستند. اما خلاص گذاشتن باعث می‌شود تا خودروی شما به راحتی از جای خودش حرکت کند، مخصوصاْ اگر در یک سربالایی یا سرپایینی پارک شده باشد. همیشه از ترمز دستی استفاده کن، اما تنها به آن اعتماد نکن که ماشینت را هنگامی که پارک شده است در جای خودش نگه دارد.^{[۱۴]
X
منبع تحقیقات}
- اگر در سربالایی پارک کردی، اتومبیل را در حالت خلاص خاموش کن، سپس ماشین را بگذار روی دنده یک و ترمز دستی را بکش. اگر در سرپایینی هستی، همین کار را بکن اما دنده را در حالت دنده عقب بگذار. این امر باعث می‌شود تا چرخ‌ها در جهت شیب نچرخند.
- در شیب‌های بسیار شدید یا صرفاً برای محتاط بودن، می‌توانی برای جلوگیری از حرکت، آجر (بلوک‌های زاویه‌دار) نیز پشت چرخ‌ها قرار بدهی.
4
قبل از تغییر حرکت از جلو به عقب،‌ باید کامل متوقف شوی (و برعکس). توقف کامل در هنگام تغییر جهت، یک روش آسان برای کاهش احتمال ایجاد صدمه سنگین به گیربکس است.^{[۱۵]
X
منبع تحقیقات}
- اکیداً توصیه می‌شود برای رفتن از دنده عقب به دنده یک، کامل توقف کنی. با این حال، در بیشتر گیربکس‌های دستی امکان رفتن به دنده یک یا احتمالاً دنده دو در هنگام حرکت اتومبیل به عقب با سرعت آهسته وجود دارد، اما توصیه نمی‌شود؛ زیرا این امر می‌تواند باعث ساییدگی بیش از حد کلاچ شود.
- در برخی از اتومبیل‌ها، دنده معکوس دارای مکانیزم قفل شدن هست تا تو آن را تصادفاً درگیر نکنی. قبل از استفاده از دنده عقب، از این مکانیسم قفل شدن و برداشتن آن مطمئن شو.

نکات

اگر در آغاز حرکت از توقف مشکل داری، مطمئن شو که کلاچ را آرام رها می‌کنی. در نقطه اصطکاک مکث کن (جایی که موتور، حرکت دادن ماشین را شروع می‌کند) و به آرامی کلاچ را رها کن.
اگر در تسلط بر کنترل کلاچ مشکل داری، کلاچ را فشار بده، ابتدا دنده را درگیر کن (با ترمز دستی درگیر)، کلاچ را به آرامی آزاد کن و گاز بده. احساس خواهی کرد که ماشین کمی حرکت می‌کند، سپس ترمز دستی را بخوابان تا ماشین به راحتی راه بیفتد.
اگر به نظر می‌رسد ماشین تو در حال خاموش شدن است یا موتور می‌‌لرزد، کلاچ را دوباره فشار بده تا صدای موتور به حالت عادی بازگردد و مراحل را تکرار کن تا دوباره حرکت کنی.
یاد بگیر که صدای موتور خود را بشناسی؛ درنهایت باید بتوانی تا بدون نگاه کردن به دور موتور دنده را تغییر دهی.
تمرین کن تا بتوانی دنده‌ها را بدون نگاه به دسته دنده تغییر دهی. این‌گونه می‌توانی به جاده نگاه کنی و بر روی چیزی که جلویت قرار دارد تمرکز کنی. در ابتدا ترغیب می‌شوی که به دسته دنده نگاه کنی، اما باید بر این وسوسه غلبه کنی.
اگر هیچ موقعیت دنده‌ای روی دسته دنده مشخص نشده است، حتما از شخصی که با وسیله نقلیه آشنا است از نحوه قرارگیری دنده‌ها سوال کن.اصلاً دلت نمی‌خواهد که وقتی فکر کردی روی دنده یک هستی، عقب عقب به چیزی (یا کسی) برخورد کنی.
هنگامی که می‌خواهی به بالای دست انداز بروی، کلاچ خود را پایین نگه دار و ترمز خود را کمی فشار بده تا سرعت پایین بیاید و بعداً کلاچ را به تدریج رها کن و از گاز برای حرکت استفاده کن.
این اسامی دیگر به معنای همان "گیربکس دستی" است - "تغییر دسته" ، "استاندارد" ، "دستی" یا به سادگی "دسته".
در دمایی زیر دمای یخ‌زدگی، توصیه نمی‌شود خودرو را برای مدت طولانی با ترمز دستی درگیر رها کنی. رطوبت منجمد خواهد شد و ترمز دستی ممکن است از جایش آزاد شود.
به خاطر توجه اضافی مورد نیاز برای تغییر دنده در محیط شهری، اتومبیل‌های دارای جعبه دنده دستی برای بزرگراه‌ها مناسبتر از داخل شهر هستند. یک اتومبیل با گیربکس اتوماتیک معمولاً انتخاب بهتری برای راننده شهری است اما هر راننده ترجیح شخصی خود را دارد. بعضی‌ها گیربکس دستی را دوست دارند زیرا احساس می‌کنند کنترل بیشتری روی اتومبیل دارند و برخی آن را به دلیل صرفه جویی در مصرف سوخت بهتر دوست دارند (اگرچه گیربکس متغیر مداوم [CVT] نوعی گیربکس اتوماتیک است که نسبت به گیربکس دستی از مصرف سوخت بهتری برخوردار است). برخی دیگر گیربکس‌های اتوماتیک را به دلیل سادگی ترجیح می‌دهند؛ همان‌طور که بسیاری از رانندگان می‌گویند تنها کاری که باید انجام دهند این است که روی موقعیت‌یابی جاده‌ای متمرکز شوند و زانوهایشان در ترافیک درد نمی‌گیرد.
استراحت دادن پا روی کلاچ یا پدال ترمز یک عادت بد و پرهزینه است. این امر باعث فرسودگی زودرس، از بین رفتن نیرو و افزایش مصرف سوخت می‌شود. وقتی می‌خواهی دنده عوض کنی یا نیاز داری تا سریعاً نیرو از روی چرخ‌ها برداری، پایت باید تنها روی پدال کلاچ باشد و کاملاً‌ آن را فشار داده باشی (مثلا وقتی روی سطوح لغزنده مانند ماسه، یخ و غیره بخواهی ترمز بگیری). هنگام شروع حرکت از توقف،‌ پدال کلاچ باید آرام رها شود.
اگر هنگام حرکت کردن در پیدا کردن نقطه نیش کلاچ مشکل داری، اول گاز را فشار بده و سپس کلاچ را تا نقطه‌ی نیش رها کن. بدون اینکه بفهمی یک موقعیت کلاچ بی‌نقص کجاست، ماشین حرکت خواهد کرد. هنگام بالا رفتن از سربالایی گاز بیشتری بده.
هرگز فشار پا بر پدال گاز و پدال کلاچ را همزمان "متعادل" نکن تا وقتی روی یک سربالایی متوقف شده است نگذاری خودرو عقب عقب برود. در عوض، پدال کلاچ را کاملاً فشار بده و فشار کافی را روی پدال ترمز اعمال کن تا وسیله نقلیه در جای خود قرار گیرد. همان‌طور که در مراحل بالا شرح داده شد،‌ به دنده یک برو تا برای آغاز حرکت از توقف در یک سربالایی آماده شوی.

هشدارها

تا زمانی که بر رانندگی با گیربکس دستی کاملاً مسلط شوی،‌ حواست به سرعتت باشد. گیربکس دستی نیاز به تجربه بیشتری نسبت به اتوماتیک دارد. دور موتور بالا و آسیب شدید به موتور جزو آسیب‌های احتمالی به ماشین است.
قبل از حرکت به عقب و بدون توجه به اینکه جهت ماشین رو به کدام سمت است، کاملاً توقف کن. گذاشتن ماشین در دنده عقب وقتی در حرکت است، به اکثر گیربکس‌های دستی آسیب می‌رساند.
هنگامی که روی یک سربالایی یا منطقه شیب‌دار هستی حواست جمع باشد. اگر ترمز و کلاچ را نگرفته باشی،‌ عقب عقب می‌روی و به کسی یا چیزی در پشتت برخورد می‌کنی.
وقتی بارها خاموش کردی و موتور را روشن کردی، پنج یا ده دقیقه به باطری و استارت استراحت بده. این امر می‌تواند به جلوگیری از گرمای بیش از حد و صدمه زدن به استارت و تخلیه کامل باتری کمک کند.